هفته نوبل، دیروز با معرفی برندگان جایزه نوبل پزشکی-فیزیولوژی آغاز شد و نخستین نوبل 2013/1392 به کاشفان ‏مکانیسم حمل‌ونقل مواد شیمیایی در سلول‌های بدن تعلق گرفت. ‏
کمیته نوبل مستقر در انستیتو کارولینسکای سوئد جیمز راتمن، استاد 63 ساله و رییس دپارتمان بیولوژی سلولی دانشگاه ییل در ‏ایالات متحده؛ رندی شِکمَن، استاد 65 ساله دپارتمان بیولوژی سلولی و مولکولی دانشگاه کالیفرنیا- برکلی و توماس زودهُف، استاد ‏‏48 ساله فیزیولوژی سلولی و مولکولی دانشگاه استنفورد را به خاطر پرده برداشتن از راز نظم دقیق حاکم بر شبکه حمل‌ونقل مواد ‏شیمیایی درون سلول‌ها شایسته دریافت جایزه نوبل امسال دانست؛ اما این شبکه حمل‌ونقل چیست و چرا کشف آن چنان اهمیتی ‏دارد که جایزه نوبل را برای این سه دانشمند به ارمغان آورده است؟

برندگان جایزه نوبل پزشکی-فیزیولوژی 2013/1392

بیایید هر سلول را همانند کارخانه‌ای در نظر بگیریم که مولکول‌های مختلفی را تولید و صادر می‌کند. هورمون انسولین، یکی از این ‏مولکول‌هاست که در پانکراس (لوزالمعده) تولید شده و به درون خون تزریق می‌شود، یا علایم شیمیایی که آن‌ها را نوروترانسمیتر ‏می‌نامیم، از یک سلول عصبی به سلول عصبی مجاور منتقل می‌شود. این مولکول‌ها در بسته‌های کوچکی به نام وزیکول یا ریزکیسه ‏‏(‏vesicle‏) منتقل می‌شوند. آن‌چه برندگان امسال جایزه نوبل پزشکی-فیزیولوژی کشف کرده‌اند، قوانین و دستورالعمل‌های ‏مولکولی است که باعث می‌شود این محموله‌ها دقیقا سرِ موقع به محل درست خود منتقل شوند. ‏

رندی شِکمَن (‏Randy Schekman‏)‏‎ ‎‏ مجموعه ژن‌های مورد نیاز برای جابجایی وزیکول را کشف کرد. جیمز راتمن ‏‏(‏James Rothman‏) عملکرد پروتئین‌هایی را آشکار کرد که به وزیکول‌ها اجازه می‌دهد به هدف متصل شده و محموله ‏خود را تحویل دهند.

توماس زودهُف (‏Thomas Südhof ‎‏) نیز نشان داد چگونه سیگنال‌ها به وزیکول‌ها دستور می‌دهند تا ‏محموله‌های خود را به دقیق‌ترین شکل ممکن تحویل دهند. ‏

احتمالا متوجه ارزش بالای این کشفیات شده‌اید. کمتر اختلالی در این شبکه منظم باعث بروز عوارض جدی و بیماری‌هایی ‏مانند اختلالات دستگاه ایمنی، دیابت یا بیماری‌های عصبی می‌شود. وقتی بدانیم شبکه حمل‌ونقل مولکول‌ها در بدن چطور ‏کار می‌کند، می‌توانیم درمان مناسب را برای جلوگیری از بروز اختلالات پیدا کنیم و شاید در آینده نه چندان دور، بتوانیم با ‏رفع اختلال، بیماری‌هایی مانند دیابت را برای همیشه درمان کنیم. ‏